Letsel aan Ruggenmerg? Alarmerende verschijnselen!

De meeste ruggenmergletsels zijn het gevolg van verkeers- of bedrijfsongevallen, een val van grote hoogte, schotwonden of ongelukken bij het sporten, bijvoorbeeld bij duiken of skiën. Iemand die een aandoening heeft die hem extra kwetsbaar maakt, zoals reumatoïde artritis, kan al bij een vrij gering letsel ernstige schade oplopen.

Ruggenmergletsel kan het gevolg zijn van trek, druk, van opzij inwerkende krachten of snijwonden. Het ruggenmerg kan ook beschadigd worden door een bloeding of doordat er een stuk bot of metaal in terecht komt. Als je bijvoorbeeld bij een verkeersongeval met de kin tegen het stuur slaat, kan je ruggenmerg gerekt worden en daardoor scheuren. Door een kogel of een snijwond kan een dwarslaesie veroorzaakt worden. Vaak treedt beschadiging van het ruggenmerg in de nek op door scherpe buiging van de nek, bijvoorbeeld bij rugby spelen, duiken in ondiep water of een verkeersongeval. Letsel van het lagere gedeelte van de wervelkolom kan samendrukking van het ruggenmerg tot gevolg hebben. Ook hiervan zijn auto- en motorongelukken veel voorkomende oorzaken.

Door letsel op verschillende plaatsen van het ruggenmerg kunnen diverse delen van het lichaam aangetast worden. Dit komt door de manier waarop de zenuwvezels in het ruggenmerg gerangschikt zijn. Het ruggenmerg is samengesteld uit lange zenuwvezels (banen) die vanaf de hersenen naar beneden lopen.

De zenuwbanen van het ruggenmerg verenigen zich tot zenuwwortels, die tussen de wervels uittreden. Deze zenuwwortels vertakken zich vervolgens in perifere zenuwen, die naar de huid en de spieren lopen. Als het ruggenmerg beschadigd is, kunnen de zenuwbanen die door het beschadigde gebied lopen aangetast zijn. In het daarmee overeenkomende gebied van het lichaam kunnen hierdoor verlammingen of gevoelsstoornissen ontstaan, onder het niveau van de beschadiging.

Ruggenmergletsels treden meestal in de lage rug (lumbaal) en in de nek (cervicaal) op. Een lumbaal ruggenmergletsel kan de controle over de benen, de darmen en de blaas en bij mannen de potentie beïnvloeden. Een nekletsel kan de ademhaling en de bewegingen van armen en handen, benen en voeten beïnvloeden. Letsel aan één kant van het ruggenmerg wordt gekenmerkt door aantasting van de spierfunctie aan dezelfde kant en van sommige gewaarwordingen aan zowel dezelfde als de tegenovergestelde kant van het lichaam.

Een bloeding in het ruggenmerg kan in meerdere of mindere mate blijvende gevoelsstoornissen en spierzwakte veroorzaken. Een bloeding buiten het ruggenmerg kan echter druk op het ruggenmerg veroorzaken; door deze druk ontstaan ook hierbij, afhankelijk van de plaats van het probleem, spierzwakte of gevoelsstoornissen van de ledematen en de romp.

Druk kan ook het gevolg zijn van vochtophoping binnen de wervelkolom en zwelling van het ruggenmerg. De verlamming die hierdoor ontstaat kan enkele dagen aanhouden en vervolgens enorm verbeteren wanneer de zwelling slinkt of het vocht operatief wordt verwijderd. Er kunnen wel wat restverschijnselen blijven bestaan.

De meeste dwarslaesies en andere ernstige vormen van beschadiging van het ruggenmerg zullen blijvende invaliditeit of verlammingen veroorzaken, omdat zenuwvezels zich zelden herstellen. Verlamming onder de nek kan alle vier de ledematen betreffen (men spreekt van quadriplegie of tetraplegie) of alleen de benen en de onderste lichaamshelft (men spreekt van paraplegie). Jaarlijks komen er in ons land tientallen mensen met tetra- of paraplegie ten gevolge van ruggenmergletsel bij. Meestal gaat het om jonge en overigens gezonde mensen.

Een doof gevoel of verlammingen kunnen direct na het letsel optreden. De verschijnselen kunnen ook geleidelijk onstaan als er zich na een ongeluk vocht ophoopt in of rond het ruggenmerg. Om de late gevolgen van het letsel zo veel mogelijk te beperken is direct medische zorg nodig.

Na lichamelijk en neurologisch onderzoek zal waarschijnlijk aanvullend onderzoek nodig zijn. Dit bestaat meestal uit röntgenfoto’s, een CT-scan of MRI-onderzoek of myelografie. Soms is ook een ruggenprik nodig.

De directe gevolgen van ruggenmergletsel bestaan vaak uit verlammingen of gevoelsstoornissen in een deel van het lichaam. Dit kan fataal zijn als door nekletsel de ademhalingsspieren verlamd zijn. De tijd die verstrijkt tussen letsel en behandeling is een kritische factor die de mate van herstel kan bepalen.

Als er in de eerste week na het letsel al herstel van beweging of gevoel optreedt betekent dat meestal dat uiteindelijk de meeste of alle functies zullen terugkeren. Iedere stoornis die na zes maanden nog bestaat, zal waarschijnlijk blijvend zijn. Als de blaasfunctie blijvend gestoord is, hetgeen vaak het geval is bij tetra- of paraplegie, wordt iemand vatbaar voor steeds terugkerende urineweginfecties. Ook zal iemand ieder deel van het lichaam dat verminderd gevoel heeft sneller verwonden.

De patiënt moet met spoed behandeld worden. Voor genezing van de verwondingen is vaak een langdurige ziekenhuisopname nodig. Daarna volgen vele maanden van revalidatie.

Om druk op het ruggenmerg door zwellingen te verminderen kunnen corticosteroïden (dexamethason of prednison) worden gegeven. Bij urineweginfecties worden antibiotica toegepast.

Soms is een operatie nodig, bijvoorbeeld om botfragmenten of lichaamsvreemd materiaal te verwijderen, om gebroken wervels te repareren door botstukken met elkaar te verbinden of metalen pennen in te brengen of om druk op het ruggenmerg te verlichten door het afzuigen van vocht.

Tractie (trek) kan soms verschuivingen van de wervelkolom verminderen, terwijl hierdoor tevens de rug wordt stilgelegd, hetgeen de genezing ten goede komt. Soms wordt hierbij gebruik gemaakt van klemschroeven om de schedel op zijn plaats te houden. Bedrust vormt de kern van de behandeling. Door middel van regelmatig neurologisch onderzoek wordt nagegaan of reflexen en gevoel terugkeren.

Als na twee tot vier maanden de verwondingen genezen zijn, kan de dokter in schatten in welke mate de patiënt gehandicapt zal blijven. Tegen die tijd zal een speciaal behandelteam de patiënt leren zo goed mogelijk gebruik te maken van de resterende spierkracht en zich te bewegen met mechanische hulpmiddelen.